تعریف و علائم تنبلی تخمدان یا PCO
رژیم غذایی برای تنبلی تخمدان یکی از رژیم های به روزی است که با توجه به افزایش میزان ابتلا در تنبلی تخمدان هر روزه خواهان های بیشتری دارد. تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCO) یک اختلال هورمونی شایع در زنان در سن باروری است که با اختلال در رشد و رهاسازی تخمک‌ها (تخمک‌گذاری) همراه است. در این حالت، تخمدان‌ها دارای کیست‌های کوچک و زیر سطحی هستند که باعث افزایش سطح هورمون مردانه (آندروژن) و نامنظم شدن قاعدگی می‌شوند. علائم شایع تنبلی تخمدان عبارتند از:
- قاعدگی نامنظم، طولانی یا نادر
- رشد موهای زائد در صورت، سینه، شکم یا پشت
- جوش‌های پوستی
- کاهش موهای سر
- افزایش وزن یا چاقی
- دارا بودن پوست تیره و لک‌دار در گردن، بغل یا پشت زانو
- ناباروری یا دشواری در حاملگی
نحوه تشخیص و درمان تنبلی تخمدان یا PCO
برای تشخیص تنبلی تخمدان، پزشک معمولاً از شرح حال بالینی، آزمایش خون و سونوگرافی استفاده می‌کند. بر اساس معیارهای روتردام، برای تأیید سندرم PCO باید حداقل دو علامت زیر وجود داشته باشد:
- قاعدگی نامنظم یا عدم تخمک‌گذاری
- سطح بالای هورمون مردانه در خون یا علائم بالینی آن
- دیده شدن کیست‌های کوچک در تخمدان‌ها با سونوگرافی
برای درمان تنبلی تخمدان، هدف اصلی کاهش علائم و پره‌ایزگار شدن از عوارض جانبی است. رژیم غذایی، ورزش و کنترل وزن از موارد مهم در درمان تنبلی تخمدان هستند. برخی از داروهایی که ممکن است پزشک تجویز کند عبارتند از:
- قرص‌های ضد بارداری برای تنظیم قاعدگی و کاهش هورمون مردانه
- متفورمین برای کاهش قند خون و بهبود حساسیت به انسولین
- کلومیفن یا داروهای دیگر تحریک‌کننده تخمک‌گذاری برای افزایش باروری
- اسپیرولاکتون یا داروهای دیگر مهارکننده هورمون مردانه برای کاهش رشد موهای زائد و جوش‌های پوستی
- روش‌های حذف مو با لیزر، الکترولیز یا موم
- جراحی لاپاراسکوپی برای حذف یا سوراخ کردن کیست‌های تخمدان
رژیم غذایی برای تنبلی تخمدان
رژیم غذایی یکی از عوامل مؤثر در پیشگیری و درمان تنبلی تخمدان است. بسیاری از زنان مبتلا به PCO دچار اضافه وزن، افزایش قند خون، نقص انسولین و سندرم متابولیک هستند. این عوامل باعث اختلال در تعادل هورمون‌ها و تخمک‌گذاری می‌شوند. رژیم غذایی سالم و مناسب می‌تواند به کاهش وزن، بهبود حساسیت به انسولین، کاهش سطح هورمون مردانه و بهبود علائم PCO کمک کند.
غذاهای مفید و مضر برای تنبلی تخمدان در رژیم غذایی برای تنبلی تخمدان
برای رژیم غذایی مناسب برای تنبلی تخمدان، باید به نکات زیر توجه کرد:
- از مصرف غذاهای پرچرب، پرشکر، پرآب، پروسس شده و فست فود خودداری کنید. این غذاها باعث افزایش قند خون، چربی خون، التهابات و سطح هورمون مردانه می‌شوند.
- از مصرف نشاسته‌های سفید (برنج، نان، ماکارونی) خودداری کنید یا حداقل آن‌ها را با نشاسته‌های قهوه‌ای (برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار) جایگزین کنید. نشاسته‌های سفید باعث افزایش شدید قند خون و نقص انسولین می‌شوند.
- پروتئین‌های حیوانی (گوشت، مرغ، تخم‌مرغ) با کیفیت و کم چرب را به میزان مناسب مصرف کنید. پروتئین‌ها به افزایش سیری، کاهش قند خون و تقویت عضلات کمک می‌کنند.
- از مصرف روغن‌های گیاهی سرشار از امگا ۳ مانند روغن کنجد، زیتون، کلزا و گردو استفاده کنید. این روغن‌ها دارای خواص ضدالتهابی هستند و به تعادل هورمون‌ها کمک می‌کنند.
- از مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه و رنگین به فراوانی برخوردار شوید. این مواد غذایی حاوی فیبر، آنتی‌اکسیدان، ویتامین و مواد معدنی هستند که به تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهابات و بهبود عملکرد تخمدان‌ها منجر می‌شوند.
- از مصرف حبوبات، دانه‌ها، غلات کامل و آجیل به عنوان منابع خوب کربوهیدرات پیچیده و پروتئین گیاهی بهره ببرید. این مواد غذایی باعث افزایش سیری، کاهش قند خون و تولید هورمون‌های خوشحالی (سروتونین) می‌شوند.
- از مصرف چای سبز، زعفران، زردچوبه، دارچین، زیره سبز و گل گاوزبان به عنوان ادویه‌ها و چای‌های دارویی استفاده کنید. این گیاهان دارای خواص ضدالتهاب، ضداکسیدان، قندکاه و هورمون‌ساز هستند.
نمونه برنامه غذایی روزانه برای تنبلی تخمدان
برای رژیم غذایی برای تنبلی تخمدان، باید به مصرف کافی آب، پروبیوتیک‌ها (مثل دوغ) و فولات (مثل سبزیجات برگ سبز) نیز توجه داشت. همچنین باید از نمک، قند، چربی حیوانی و الکل خودداری کرد. در زیر یک نمونه برنامه غذایی روزانه برای تنبلی تخمدان آورده شده است:
- صبحانه: ۲ عدد تخم‌مرغ آب‌پز با یک لیوان شیر کم چرب و یک قاشق غذاخوری گندم برشته
- میان‌وعده: یک عدد موز با ۱۰ عدد بادام
- ناهار: سالاد کلم بروکلی با مرغ سینه پخته و سس زیتون و لیمو
- میان‌وعده: یک لیوان دوغ با یک قاشق غذاخوری بذر کتان
- شام: قورمه سبزی با برنج قهوه‌ای و ماست
- شب: یک فنجان چای سبز با زعفران
تغییرات سبک زندگی و ورزش برای کاهش علائم تنبلی تخمدان
علاوه بر رژیم غذایی برای تنبلی تخمدان، تغییرات سبک زندگی و ورزش نیز برای کاهش علائم تنبلی تخمدان مفید هستند. برخی از این تغییرات عبارتند از:
- کاهش استرس: استرس می‌تواند باعث افزایش هورمون کورتیزول شود که به نوبه خود موجب افزایش قند خون، چربی خون، التهابات و هورمون مردانه می‌شود. برای کاهش استرس، می‌توانید از راه‌های مثبت مانند تنفس عمیق، یوگا، مدیتیشن، ماساژ، موسیقی و صحبت با دوستان استفاده کنید.
- افزایش فعالیت بدنی: ورزش به بهبود حساسیت به انسولین، کاهش وزن، تعادل هورمون‌ها، بهبود خلق و خو و پاکسازی بدن از سموم کمک می‌کند. برای این منظور، می‌توانید از ورزش‌های هوازی (مثل پیاده‌روی، دویدن، شنا) و تقویت عضلات (مثل وزنه‌برداری، بادی‌پامپ) استفاده کنید. حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی در روز را پیشنهاد می‌کنیم.
- خواب کافی: خواب کافی و با کیفیت یکی از عوامل مهم برای تعادل هورمون‌ها و سلامت بدن است. کمبود خواب می‌تواند باعث افزایش استرس، کاهش متابولیسم، افزایش وزن و اختلال در قاعدگی شود. برای بهبود تنبلی تخمدان، سعی کنید هر شب حداقل ۷ تا ۸ ساعت خواب با کیفیت داشته باشید.
- دوری از سیگار و الکل: سیگار و الکل مضرات زیادی برای سلامت بدن دارند. این مواد مخدر می‌توانند باعث افزایش التهابات، کاهش فرجام‌دهی درمان‌های باروری، افزایش خطر سقط جنین و کاهش کیفیت تخمک‌ها شوند. برای بهبود تنبلی تخمدان، بهتر است از مصرف این مواد خودداری کنید یا حداقل آن را به حداقل برسانید.
رژیم غذایی DASH برای تنبلی تخمدان
رژیم غذایی DASH یک رژیم غذایی پایین نمک، پایین چربی و پر فشار است که در اصل برای کاهش فشار خون طراحی شده است. اما این رژیم غذایی مزایای دیگری هم دارد. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که رژیم غذایی DASH می‌تواند به بهبود علائم تنبلی تخمدان، کاهش وزن، کاهش قند خون و بهبود حساسیت به انسولین کمک کند.
برای رعایت رژیم غذایی DASH، باید به نکات زیر توجه داشت:
- مصرف نمک را به حداقل برسانید. نمک باعث افزایش فشار خون و نارسایی قلب می‌شود و همچنین باعث افزایش وزن و آب‌رسانی بدن می‌شود. برای کاهش مصرف نمک، از ادویه‌های طبیعی و ترشی‌جات خانگی استفاده کنید و از غذاهای فست فود، نوشیدنی‌های گازدار، چیپس و پفک دوری کنید .
- مصرف چربی را کاهش دهید. چربی‌های حیوانی، ترانس و سرخ شده باعث افزایش کلسترول، قند خون و البته وزن می‌شوند. به جای آن‌ها از چربی‌های سالم نظیر روغن زیتون، آووکادو، مغزها و ماهی استفاده کنید .
- مصرف کربوهیدرات را کنترل کنید. کربوهیدرات‌ها منبع اصلی انرژی بدن هستند اما باید با دقت از نوع و مقدار آن‌ها توجه کنید. کربوهیدرات‌های پالپال، سفید و فرآوری شده باعث افزایش سطح انسولین و قند خون می‌شوند و در نتیجه علائم تنبلی تخمدان را تشدید می‌کنند. به جای آن‌ها از کربوهیدرات‌های پیچیده و پر فیبر نظیر غلات کامل، حبوبات، سبزیجات و میوه‌ها استفاده کنید .
- مصرف پروتئین را افزایش دهید. پروتئین به عضلات بدن کمک می‌کند، سیری طولانی مدت ایجاد می‌کند و به تعادل هورمون‌ها کمک می‌کند. پروتئین‌های سالم شامل گوشت قرمز چرخ شده، گوشت سفید، تخم مرغ، لبنیات کم چرب، سویا، دانه ها و آجیل هستند .
- مصرف آب را بالا ببرید. آب به بدن در هضم غذا، دفع سموم، حفظ تعادل الکترولیت و رطوبت پوست کمک می‌کند. همچنین با خوردن آب قبل از غذا مقدار غذای خورده شده را کاهش می‌دهد و به کاهش وزن کمک می‌کند. روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید و از نوشیدنی‌های شیرین، گازدار و الکلی دوری کنید .
- مصرف مکمل‌های غذایی را در نظر بگیرید. برخی از مکمل‌های غذایی می‌توانند به بهبود علائم تنبلی تخمدان کمک کنند. مثلا مکمل دارچین می‌تواند به کاهش قند خون و افزایش حساسیت به انسولین کمک کند . مکمل رویال ژله نیز می‌تواند به تعادل هورمون‌ها، افزایش تخمک گذاری و بهبود باروری کمک کند . البته قبل از مصرف هرگونه مکمل غذایی با پزشک خود مشورت کنید.
تاثیر تنبلی تخمدان بر باروری و راه های پیشگیری از ناباروری
تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی از شایع ترین علل نازایی در زنان است. این بیماری باعث می شود که تخمک گذاری به درستی انجام نشود و در نتیجه فرصت بارور شدن کاهش یابد. برخی از عوامل موثر بر باروری در زنان مبتلا به تنبلی تخمدان عبارتند از:
- افزایش سطح هورمون مردانه: هورمون مردانه یا آندروژن باعث می شود که رشد فولیکول ها در تخمدان مختل شود و تخمک ها رسیدگی نکنند. همچنین ممکن است باعث رشد موهای زائد، جوش های صورت، چرب شدن پوست و کاهش لیبیدو شود .
- افزایش قند خون و مقاومت به انسولین: انسولین هورمونی است که قند خون را کنترل می کند. زمانی که سلول های بدن به انسولین حساس نباشند، قند خون بالا می رود و بدن برای تعادل آن بیشتر از این هورمون تولید می کند. افزایش انسولین باعث می شود که سطح هورمون مردانه بالاتر برود و تخمک گذاری را دچار اختلال کند. همچنین ممکن است باعث چاقی، دیابت نوع دو، بالا رفتن فشار خون و بیماری های قلبی عروقی شود .
- افزایش وزن: چاقی یک عامل خطر برای تخمدان پلی کیستیک است. چاقی باعث می شود که سطح انسولین و هورمون مردانه بالاتر رود و تخمک گذاری را دچار اختلال کند. همچنین چاقی ممکن است باعث کاهش کیفیت تخمک ها، افزایش خطر سقط جنین، پره اکلامپسی، دیابت حاملگی و عفونت های لگن شود .
برای پیشگیری و درمان ناباروری ناشی از تخمدان پلی کستک، لازم است که علاوه بر مراجعه به پزشک و مصرف داروهای تجویز شده، تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی ایجاد کنید. برخی از راه های مفید برای بهبود باروری در زنان مبتلا به تنبلی تخمدان عبارتند از:
- کاهش وزن: کاهش وزن به میزان ۵ تا ۱۰ درصد می تواند باعث بهبود تخمک گذاری و افزایش شانس بارداری شود. برای کاهش وزن، لازم است که رژیم غذایی سالم و کم کالری داشته باشید و از غذاهای پرچرب، پرشکر، نمک و فرآورده های گندمی دوری کنید. همچنین باید فعالیت بدنی منظم و متناسب با قدرت خود را انجام دهید.
- کنترل قند خون و انسولین: برای کاهش قند خون و افزایش حساسیت به انسولین، لازم است که مصرف کربوهیدرات های ساده و پالپال را کاهش دهید و به جای آن از کربوهیدرات های پیچیده و پرفیبر نظیر حبوبات، سبزیجات، مغز ها و دانه ها استفاده کنید. همچنین باید پروتئین های سالم نظیر گوشت سفید، تخم مرغ، لبنیات کم چرب، سویا و آجیل را به رژیم خود اضافه کنید. پزشک ممکن است داروهایی نظیر متفورمین را برای کنترل قند خون و افزایش حساسیت به انسولین تجویز کند .
- کاهش هورمون مردانه: برای کاهش هورمون مردانه، لازم است که مصرف چربی های حیوانی، ترانس و سرخ شده را کاهش دهید و به جای آن از چربی های سالم نظیر روغن زیتون، آووکادو، مغز ها و ماهی استفاده کنید. همچنین باید مصرف نمک، الکل و دخانیات را قطع یا حداقل به شدت کاهش دهید. پزشک ممکن است داروهای ضد آندروژن نظیر اسپیرولاکتون یا داروهای ضد بارداری را برای کاهش هورمون مردانه تجویز کند
مکمل های غذایی و گیاهان دارویی مفید برای تنبلی تخمدان در رژیم غذایی برای تنبلی تخمدان
بعضی از مکمل های غذایی و گیاهان دارویی در کنار رژیم غذایی برای تنبلی تخمدان می توانند به بهبود علائم تنبلی تخمدان و افزایش باروری کمک کنند. البته قبل از مصرف هر گونه مکمل یا گیاه دارویی، باید با پزشک مشورت کرد و احتمال بروز عوارض جانبی و تداخلات دارویی را در نظر گرفت. برخی از مکمل ها و گیاهان دارویی مفید برای تنبلی تخمدان عبارتند از:
- اینوزیتول: اینوزیتول یک نوع قند ساده است که در سلول های بدن وجود دارد و نقش مهمی در انتقال پیام های هورمون ها دارد. اینوزیتول می تواند به کاهش سطح هورمون مردانه، افزایش حساسیت به انسولین، بهبود تخمک گذاری و شانس باروری کمک کند . معمولاً روزانه ۲ تا ۴ گرم اینوزیتول با غذا یا آب مصرف می شود .
- بربرین: بربرین یک آلکالوئید است که از گروه خاصی از گیاهان استخراج می شود. بربرین مثل متفورمین عمل می کند و باعث کاهش قند خون، هورمون مردانه، کلسترول و فشار خون می شود. همچنین بربرین می تواند به تخمک گذاری، کاهش وزن و افزایش باروری کمک کند. معمولاً روزانه ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی گرم بربرین با غذا مصرف می شود .
- روغن ماهی: روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ است که خواص ضد التهاب، ضد اکسیدان و ضد هورمون مردانه دارد. روغن ماهی می تواند به بهبود سطح لپید، فشار خون، قند خون، حساسیت به انسولین، تخمک گذاری و باروری کمک کند . روغن ماهي يكي از بهترين درمان خانگي تخمدان ضعيف است. معمولاً روزانه ۱ تا ۳ گرم روغن ماهی با غذا مصرف می شود .
- ویتامین دی: ویتامین دی یک هورمون است که در پوست تحت تأثیر نور خورشید تولید می شود. ویتامین دی نقش مهمی در تنظیم هورمون ها، سلامت استخوان ها، سیستم ایمنی و باروری دارد. بسیاری از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان کمبود ویتامین دی دارند. مصرف مکمل ویتامین دی می تواند به کاهش سطح هورمون مردانه، افزایش حساسیت به انسولین، بهبود تخمک گذاری و شانس باروری کمک کند . معمولاً روزانه ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ واحد بین المللی (IU) ویتامین دی با غذا مصرف می شود .
- آویشن: آویشن گياهي است كه خواص ضد التهاب، ضد قارچ، ضد باكتري و ضد اسپاسم دارد. آويشن با كاهش التهاب در تخمدان ها، افزايش خون رساني به آن ها، تقويت سيستم ايمني و تعادل هورمون ها، به درمان تنبلي تخمدان كمك مي كند . آويشن را مي توان به صورت چاي يا عصاره با آب يا عسل مصرف كرد.
- پونه کوهی: پونه کوهی گياهي است كه خواص ضد التهاب، ضد اسپاسم، ضد درد و ضد نفخ دارد. پونه كوهي با كاهش التهاب در رحم و تخمدان ها، افزايش خون رساني به آن ها، تقويت عضلات رحم و كاهش دردهاي قاعدگي، به درمان تنبلي تخمدان كمك مي كند . پونه كوهي را مي توان به صورت چاي يا عصاره با آب يا عسل مصرف كرد.
- رازیانه: رازيانه گياهي است كه خواص ضد التهاب، ضد نفخ، ضد اسپاسم و هورمون ساز دارد. رازيانه با افزايش سطح استروژن، افزايش خون رساني به رحم و تخمدان ها، تقويت عضلات رحم و كاهش دردهاي قاعدگي، به درمان تنبلي تخمدان كمك مي كند . رازيانه را مي توان به صورت چاي يا عصاره با آب يا عسل مصرف كرد
ثبت ديدگاه